Τριστάνος και Ιζόλδη

Η όπερα «Τριστάνος και Ιζόλδη», αυτός ο ύμνος στον απόλυτο έρωτα, πρωτοπαρουσιάστηκε στο Μόναχο το 1865, ύστερα από διαταγή του Λουδοβίκου Β’ της Βαυαρίας, θαυμαστή και στενού φίλου του σύνθετη. Είχαν περάσει δέκα χρόνια από τη στιγμή που ο Βάγκνερ διέκοψε την εργασία του πάνω στο «Δαχτυλίδι του Νίμπελουνγκ» για ν’ ασχοληθεί μαζί του. Επηρεασμένος από το βιβλίο του Σοπενχάουερ «Ο κόσμος ως βούληση και ως παράσταση», από τους «Ύμνους στη νύχτα» του Νοβάλις, αλλά κυρίως από τον βαθύ έρωτα που ένιωθε για την κατά 15 χρόνια νεότερή του Ματίλντε Βέζεντονκ, δημιούργησε μια όπερα που επηρέασε όσο καμία άλλη σύνθεση την πορεία της ευρωπαϊκής μουσικής. Ο Τριστάνος είναι το ανυπέρβλητο αριστούργημα του ώριμου ρομαντισμού. Η θέση του Σοπενχάουερ ότι «η άρνηση της βούλησης για τη ζωή είναι η μοναδική και οριστική λύτρωση» βρήκε σ’ αυτό την καλλιτεχνική του ολοκλήρωση. Συγχρόνως όμως αυτό το μουσικό δράμα αποτελεί κατάφαση της βούλησης, γιατί ο Τριστάνος γνωρίζει μόνο την Ιζόλδη και εκείνη μόνο τον Τριστάνο. Έτσι ο Βάγκνερ έχει δίκιο όταν συμπεραίνει ότι «η άρνηση της βούλησης για ζωή οδηγεί στη μέγιστη ενέργεια της ίδιας της βούλησης». Από την εσωτερική άρνηση του κόσμου γεννιέται η βεβαίωση της λύτρωσης. (Από την παρουσίαση της έκδοσης)

Πρόκειται για την αποθέωση του απόλυτου έρωτα που αντιπροσωπεύει την κατάργηση των ατομικών ανθρώπινων ορίων και λειτουργεί ως ένωση του ατόμου με το σύμπαν. Η μετάφραση ως ευρηματική ανάπλαση του ποιητικού κειμένου Τριστάνος και Ιζόλδη αποδίδει πρωτίστως την ιδιαίτερη ευαισθησία του Ίσαρη απέναντι στην αισθητική και στα σημαινόμενα του πρωτοτύπου, πράγμα άλλωστε που προσδιορίζει το σύνολο της μεταφραστικής του δραστηριότητας, και ειδικότερα όταν η μετάφραση λειτουργεί ως ασφαλής δίαυλος για την ανάπτυξη δημιουργικού διαλόγου ανάμεσα στην τέχνη του λόγου και στην τέχνη των ήχων.
[…] Ο Ίσαρης μεταφέρει στα καθ’ ημάς την αισθητική και τον ρυθμό του κειμένου του Βάγκνερ που αποδίδει παραστατικά την πορεία του εσωτερικού ανθρώπου, όπως αυτός κωδικοποιείται στη μορφή του ζεύγους Τριστάνος-Ιζόλδη, κάτω από το βάρος οδυνηρών γεγονότων του προσωπικού βίου και ανάμεσα στις διελκυστίνδες της εξωτερικής, αντικειμενικής πραγματικότητας, καθώς οδεύει προς την υπέρβαση όλων των ανθρώπινων ορίων. Στο πλαίσιο αυτό, η σχέση του Τριστάνου και της Ιζόλδης είναι παραπληρωματική σε ένα επίπεδο όχι απλώς ανθρώπινο, αλλά γνωσιολογικό και κατ’ επέκταση οντολογικό. Η σύμπτωση ή ταύτιση των δύο παραπληρωματικών χαρακτήρων μέσα στο τοπίο του θανάτου επιτρέπει να αναγνωρίσουμε την αναγωγή τους σε μια αρχετυπική μονάδα. Το ζεύγος των χαρακτήρων δεν σημαίνει διχασμό και διάσπαση αυτής της αρχετυπικής μονάδας, αλλά αντιθέτως αποτελεί ανάλυση δύο αντίρροπων δυνάμεων, οι οποίες την συνθέτουν. (Άλκηστις Σουλογιάννη, bookpress.gr, 21/7/2017)