Κάθε έργο τέχνης μορφοποιεί ένα ψυχικό περιεχόμενο. Το ψυχικό αυτό περιεχόμενο θα το νοιώσουμε όταν μπορούμε να νοιώσουμε την από τον τεχνίτη δοσμένη μορφή του, πάνω στη βάση των διαφόρων φυλετικών της ψυχής ιδιοτήτων. Η μέχρι τούδε μελέτη της αισθητικής μας είναι λοιπόν ελλιπής και σκορπίζεται και κουράζεται σε λεπτομέρειες. Χωρίς τη βάση αυτή δεν μπορεί η Τέχνη να εξετασθεί ως σύνολο. Κάθε γνήσιος καλλιτέχνης, και ο ανίδεος και ο συνειδητός, εργάσθηκαν πάντα φυλετικά. Μορφοποιούν και ενσωματώνουν ψυχικές ιδιότητες χρησιμοποιώντας εκείνους τους τύπους της φυλής, που τον περιέβαλλον και που ήσαν στην πρώτη γραμμή οι κύριοι φορείς ορισμένων λαϊκών ιδιοτήτων. Και μόνον όταν νοθέψει η φυλή και κυκλώσουν τον καλλιτέχνη ξένα προς τη δική του και του λαού του την ψυχή στοιχεία, τότε ή θα αγωνιστεί και μέσα στο φυλετικό χάος να διατηρήσει την ψυχή του λαού του ή θα πέσει κι αυτός θύμα του χάους αυτού και θα εξαφανισθεί.

Σίτσα Καραϊσκάκη