Φασισμός – Ιστορία και ερμηνεία

Ο φασισμός άλλοτε ως αυταρχικό καθεστώς κι άλλοτε ως ιδιότυπο πολιτικό φαινόμενο, ως μορφή αντεπανάστασης ή ως έκτακτη και ιδιαίτερη μορφή καθεστώτος του καπιταλιστικού συστήματος απασχόλησε τους μελετητές σχεδόν από την πρώτη στιγμή της εμφάνισής του. Οι προσπάθειες αναζήτησης των συνθηκών και των αιτιών γέννησης του οριοθετούσαν και τις αναγνώσεις της φύσης του. Ήταν μια παρέκκλιση του εθνικισμού ο οποίος απέκτησε μια ξεχωριστή δυναμική μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο; Ήταν μια άλλη κατεύθυνση της απογοήτευσης της μεταπολεμικής ιταλικής κοινωνίας και των μεσοπολεμικών εντάσεων η οποία οδήγησε ένα ετερογενές κίνημα παλαιών πολεμιστών, εθνικιστών, επαναστατικών εργατών και πρωτοποριακών διανοούμενων στην αναζήτηση μιας άλλης πολιτικής λύσης στα αδιέξοδα του πολυκομματικού φιλελεύθερου κράτους; Ήταν μια ιδιαίτερη μορφή αυταρχικού κράτους και μια ιδιόμορφη προσωποπαγής δικτατορία ή ένα επαναστατικό φαινόμενο με στόχο τη δημιουργία ενός “νέου ανθρώπου” σε μια μεταταξική κοινωνία; Αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα επιχειρήθηκαν να απαντηθούν ιδιαίτερα μετά τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, όταν ο φασισμός, εξερχόταν ηττημένος πολιτικά, στρατιωτικά, ιδεολογικά, και ηθικά. […] Η συζήτηση που ξεκίνησε από τα μέσα της δεκαετίας του ’70, κορυφώθηκε κατά τη δεκαετία του ’80 και έμεινε γνωστή ως “ο πόλεμος του αναθεωρητισμού”, δεν άφησε την ιταλική ιστοριογραφία μακριά από την κριτική. Η διαμάχη σχετικά με τη φύση του φασισμού και την ιστοριογραφική ανάλυσή του ξεπέρασε το στενό κόσμο της ιταλικής πανεπιστημιακής κοινότητας και απασχόλησε για δεκαετίες τις σελίδες των εφημερίδων και των περιοδικών μαζικής κυκλοφορίας λαμβάνοντας πολιτικές διαστάσεις και επηρεάζοντας ακόμα και τη διαμόρφωση του κομματικού λόγου κατά τις δεκαετίες του ’80 και του ’90. Την εποχή αυτή της έντονης διαμάχης για τη φύση του φασισμού εμφανίζονται οι πρώτες εργασίες του Emilio Gentile. […] Το έργο του Emilio Gentile -άγνωστο ως σήμερα στην Ελλάδα- επανατοποθετεί το ζήτημα της κατανόησης του φασισμού στο επίκεντρο της ιστορικής, πολιτικής, κοινωνιολογικής και ανθρωπολογικής έρευνας. Η παρούσα ελληνική έκδοση έρχεται να ενισχύσει τις γνώσεις του Έλληνα αναγνώστη προσφέροντας νέους τρόπους ανάγνωσης ενός σύνθετου πολιτικού και κοινωνικού φαινομένου που επηρεάζει ως τις μέρες μας τόσο την πολιτική όσο και την κοινωνία κυρίως μέσω της αντίληψης που έχουμε για αυτόν, αλλά και λόγω του ότι αγγίζει ορισμένα στοιχεία της φύσης του ανθρώπου που είναι διαχρονικά. Στην εποχή της αυτοκρατορίας του ενός και μόνου συστήματος (καπιταλιστικού), της διεθνούς τρομοκρατίας, της ανόδου των φονταμενταλιστικών θρησκειών και των φανατισμών, νομίζουμε ότι μια πολύπλευρη ανάλυση του φασισμού όπως αυτή του Gentile είναι περισσότερο επίκαιρη από ποτέ.

Περιεχόμενα
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΥΠΗΡΞΕ Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ;
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
ΣΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΝΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ
Ι. Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ: ΕΝΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ
Οι απαρχές. Ο Μουσολίνι, Ο “φασισμός του δεκαεννιά”. Ένας μαξιμαλισμός των μεσαίων τάξεων: Ο σκουαδρισμός και η γέννηση του Φασιστικού Κόμματος. Το κόμμα-πολιτοφυλακή στην κατάκτηση της εξουσίας. Προς το ολοκληρωτικό Κράτος. Το φασιστικό καθεστώς. Οργάνωση, κινητοποίηση, διαμόρφωση. Η ολοκληρωτική επιτάχυνση. Στο δρόμο για την Αυτοκρατορία. Από την αποθέωση στην καταστροφή. Η κοινωνική δημοκρατία.
II. ΤΟ ΦΑΣΙΣΤΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ: ΑΝΤΙΚΡΟΥΟΜΕΝΕΣ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ
Το ζήτημα του φασισμού. Ερμηνείες του φασιστικού φαινόμενου. “Φασισμός” και “φασισμοί” στην ιστοριογραφία. Η ιταλική διαμάχη για τον ιταλικό φασισμό. Νέοι προσανατολισμοί στη σύγχρονη ιστοριογραφία.
III. Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ: ΕΝΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΤΙΚΟΣ ΟΡΙΣΜΟΣ
Το πρόβλημα του φασισμού στις αρχές του 21ου αιώνα. Ο αιώνας του φασισμού; Φασισμός και κομμουνισμός. Οι κίνδυνοι του “φασισμού γενικής χρήσης”. Όχι μόνο ιδεολογία. Που και πότε γεννήθηκε ο φασισμός; Ο φασισμός ως πείραμα ολοκληρωτισμού. Στοιχεία για έναν ορισμό του φασισμού.
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ
IV. ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ
Υπήρξε μια ιδεολογία του φασισμού; Ο φασιστικός νέος άνθρωπος. Η ιδεολογία του ολοκληρωτικού Κράτους. Φασιστικός ακτιβισμός και σχετικισμός. Η πολιτική ως θέαμα. Η τραγωδία του ακτιβιστικού πεσιμισμού.
V. ΗΤΑΝ Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ ΜΙΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ;
VI. Ο ΜΟΥΣΟΛΙΝΙ: ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΕΝΟΣ ΜΥΘΟΥ
Ο μύθος του “Ντούτσε” στη νεότερη κοινωνία. Ένα σύμπτωμα της κρίσης του φιλελεύθερου πολιτισμού. Ο σοσιαλιστικός μύθος του επαναστάτη αρχηγού. Το ραγισμένο σύμβολο. Οι διανοούμενοι της Voce και ο Νέος Άνθρωπος. Ο ήρωας της συμμετοχής στον πόλεμο. Ο φασισμός και το εργαστήριο παρασκευής της συναίνεσης. Ο μουσολινισμός των κοινών ανθρώπων. Ο δήμιος του λαού. Μουσολινισμός και φασισμός. Ο μυστικισμός του Ντούτσε. Ένας λόγος ύπαρξης. Αιχμάλωτος του μύθου. Από την απομόνωση στην καταστροφή.
VII. ΚΟΜΜΑ, ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ “ΝΤΟΥΤΣΕ” ΣΤΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ
Για μια νέα ανάλυση του φασιστικού καθεστώτος. Ο μύθος της οργάνωσης και η οργάνωση του μύθου. Απολυταρχικός φασισμός και ολοκληρωτικός φασισμός. Η φασιστοποίηση των μαζών. Ο μύθος του Ντούτσε. Ολοκληρωτικός καισαρισμός.
VIΙΙ. ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΣΤΟ ΦΑΣΙΣΤΙΚΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ
Η συμβίωση μεταξύ κόμματος και Κράτους. Ο Ντούτσε και το κόμμα. Νομάρχης και ομοσπονδιακός γραμματέας: μια δύσκολη συμβίωση. Η στρατηγική επέκτασης του Ε.Φ.Κ. στο καθεστώς και στο Κράτος. Ένας λαός με κομματικές ταυτότητες στο σχολείο του Μεγάλου Παιδαγωγού. Το φυτώριο των “αληθινών πιστών”. Η μανία της προσχώρησης και η έμμονη ιδέα του πεπρωμένου.
IX. Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ ΩΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Χ. Ο “ΝΕΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ” ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ: ΣΤΟΧΑΣΜΟΙ ΠΑΝΩ ΣΕ ΕΝΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΟ ΠΕΙΡΑΜΑ
ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
Ο φασιστικός μύθος του “Νέου Ανθρώπου” στην ιστοριογραφία. Ένα ανοιχτό ζήτημα. Ο “Νέος Ιταλός” και η αναγέννηση του έθνους. Οι αναγεννημένοι αναμορφωτές. Η αναμόρφωση των Ιταλών. Ο “πολίτης-στρατιώτης” του ολοκληρωτικού Κράτους. Ο οργανωμένος συλλογικός άνθρωπος. Ο πρωτεργάτης και το υλικό.
XI. Η ΝΕΟΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΣΜΟΥ
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΗΣΕΙΣ: ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΜΕΛΕΤΑΜΕ ΤΟ ΦΑΣΙΣΜΟ
ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΝΟΜΑΤΩΝ