Η παρακμή της Δύσης (α’ τόμος)

Ο υπότιτλος του μνημειώδους έργου του Σπένγκλερ, “Μορφολογία της παγκόσμιας ιστορίας”, είναι η κεντρική ιδέα της “Παρακμής της Δύσης”, που ανάγεται στον Γκαίτε και τον Νίτσε. Παγκόσμια ιστορία είναι η ιστορία των φορέων της, των μεγάλων πολιτισμών, οι οποίοι θεωρούνται ως μεγάλοι οργανισμοί που γεννιούνται, ωριμάζουν, ακμάζουν και πεθαίνουν. Ανεξάρτητοι ο ένας από τον άλλον, διέπονται εντούτοις από μια κοινή χαρακτηριστική, αναγκαία, τρόπον τινά οργανική νομοτέλεια, που συνιστά το πεπρωμένο τους. Η ομοιότητα της όψιμης ρωμαϊκής εποχής με τη σημερινή, που είχε επισημανθεί από αρκετούς ιστορικούς και άλλους διανοητές, είναι μια ειδική περίπτωση αυτής της γενικής νομοτέλειας του ζωντανού γίγνεσθαι. Τέτοιοι μεγάλοι πολιτισμοί ή μεγαλοοργανισμοί της παγκόσμιας ιστορίας, που εξετάζονται μορφολογικά στις οργανικές φάσεις γένεσης, άνθησης και παρακμής τους, είναι ο αιγυπτιακός (στον οποίο υπάγεται και ο κρητομινωικός), ο βαβυλωνιακός, ο ινδικός, ο κινεζικός, ο αρχαίος ελληνορωμαϊκός, ο αραβικός (μέρος του οποίου είναι ο πρωτοχριστιανικός – βυζαντινός), ο δυτικός και ο μεξικάνικος πολιτισμός. Ο Σπένγκλερ αντιλαμβάνεται τα επιτεύγματα κάθε πολιτισμού ως “σύμβολα” του ψυχισμού του στην εκάστοτε φάση εξέλιξής του, ως υλοποιήσεις αυτού του ψυχισμού. Οι “φαουστικοί” άνθρωποι του δυτικού πολιτισμού σκαρώνουν πλοία και ανοίγονται σε άγνωστες θάλασσες ως Βίκινγκς, στήνουν γοτθικούς ναούς ως σύμβολα του απείρου, ανακαλύπτουν τη διάσταση του βάθους στην ελαιογρφία και την πολυφωνική μουσική, αναπτύσσουν τα δικά τους μαθηματικά. Όλα αυτά και πολλά άλλα πνευματικά, καλλιτεχνικά και υλικά επιτεύγματα υπερβαίνουν τον περιορισμένο χώρο της ευκλείδειας γεωμετρίας, έκφρασης του απολλώνειου ψυχισμού, τείνοντας προς το διάστημα. Ο ευκλείδειος άνθρωπος είναι περιορισμένος στο εδώ και τώρα, στην πόλη – κράτος, στο ευσύνοπτο σώμα, ενώ το “φαουστικό” ιδανικό είναι κοσμικό, άπειρο, τηλεοραματικό. Ο Σπένγκλερ, πολυΐστωρ και εντονότατα “φαουστικός” , δαμάζει τεράστιες μάζες πολιτιστικού υλικού αναζητώντας με τη “φυσιογνωμική” ματιά του ομοιότητες και αναλογίες ανάμεσα στις μορφολογικά συγγενείς φάσεις των οκτώ πολιτισμών που πραγματεύεται, οι οποίες αναδεικνύονται ως μορφολογικά “ταυτόχρονες”, καθώς όλα τα μεγάλα δημιουργήματα, όλες οι επιμέρους μορφές της θρησκείας, της τέχνης, της πολιτικής, της κοινωνίας, της οικονομίας, της επιστήμης γεννιούνται, ολοκληρώνουν την ανάπτυξή τους και σβήνουν “ταυτόχρονα”, ανεξάρτητα από τον ημερολογιακό χρόνο. Τέτοια “ταυτόχρονα” φαινόμενα είναι μεταξύ άλλων ο βουδισμός, ο στωικισμός και ο σοσιαλισμός, τρεις τρόποι ψυχικής παρακμής τριών διαφορετικών πολιτισμών. Αυτή η κυκλική – μορφολογική θεώρηση της ιστορίας έχει επικριθεί περισσότερο από κάθε άλλη πτυχή της “Παρακμής της Δύσης”, ενώ έχουν επιδοκιμασθεί αμέτρητες πραγματολογικές παρατηρήσεις και κρίσεις – ανακαλύψεις της φυσιογνωμικής – μορφολογικής φιλοσοφίας του και η ιστορία του 20ου αιώνα έχει υπερεπιβεβαιώσει τις κεντρικές προβλέψεις του. Το θεωρητικό πλαίσιο μπορεί να είναι απλώς η Ιθάκη που χαρίζει το μεγάλο ταξίδι της πλούσιας και συνεχώς τεταμένης ανάγνωσης. Έτσι και ο αναγνώστης δεν καλείται να πιστέψει, αλλά προπάντων να βιώσει με τη σειρά του αυτή την περιπέτεια διαμέσου των πολιτισμών, να σκεφθεί ο ίδιος και να κρίνει μέσα από τη δική του εμπειρία του κόσμου. (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)

Πρόλογος στην αναθεωρημένη έκδοση
Πρόλογος στην πρώτη έκδοση του 1ου τόμου
Εισαγωγή
Πίνακες
1. Το νόημα των αριθμών
2. Το πρόβλημα της παγκόσμιας ιστορίας
Ι. Φυσιογνωμική και συστηματική θεώρηση
ΙΙ. Η ιδέα του πεπρωμένου και η αρχή της αιτιότητας
3. Μακρόκοσμος
Ι. Η συμβολική του κοσμοειδώλου και το πρόβλημα του χώρου
ΙΙ. Απολλώνεια, φαουστική, μαγική ψυχή
4. Μουσική και γλυπτική
Ι. Οι εικαστικές τέχνες
ΙΙ. Γυμνό και προσωπογραφία
5. Η εικόνα της ψυχής και το συναίσθημα της ζωής
Ι. Για τη μορφή της ψυχής
ΙΙ. Βουδισμός, στωικισμός, σοσιαλισμός
6. Φαουστική και απολλώνεια γνώση της φύσης
Ευρετήριο κυρίων ονομάτων