Το γερμανικό αίνιγμα
Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Νικόλαος Λούβαρις το 1935 δημοσίευσε μια σειρά άρθρων στην εφημερίδα «Καθημερινή» υπό τον τίτλο «Το Γερμανικό Αίνιγμα». Στην εν λόγω αρθρογραφία ανέλυε το φαινόμενο του Γ’ Ράιχ από φιλοσοφικής και πολιτικής σκοπιάς ασκώντας παράλληλα και την κριτική του. Τα θέματα που καταπιάστηκε αφορούσαν τη νέα και την παλιά Γερμανία, τις αιτίες που ο Εθνικοσοσιαλισμός ανήλθε στην εξουσία, την θρησκευτική πολιτική των εθνικοσοσιαλιστών, καθώς και τις συνέπειές αυτής, αλλά και τη σχέση του Τρίτου Κράτους με την Επιστήμη. Ο Νικόλαος Λούβαρις ήταν απόφοιτος απόφοιτος της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής, ενώ σπούδασε επίσης στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας Ερμηνευτική Θεολογία της Καινής Διαθήκης, Θρησκειολογία, Φιλοσοφία και Παιδαγωγική. Είχε αυστηρή ειδίκευση στην Καινή Διαθήκη ως τακτικός καθηγητής επί τριάντα έτη στην Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1935 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης. Το 1926-1928 υπηρέτησε ως Γενικός Γραμματεύς του Υπουργείου Παιδείας. Επί Κυβερνήσεως Μεταξά το 1936-1937 και επί Κατοχικής Κυβέρνησης Ράλλη διετέλεσε Υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Το ημερολόγιο του διαβόλου – Ο Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ και τα κλεμμένα μυστικά του Γ’ Ράιχ
«Στο Γ’ Ράιχ ένας “ιδεολόγος” μπορούσε να δει τις φιλοσοφίες του να γίνονται πράξη, και οι ιδέες του Ρόζενμπεργκ είχαν μοιραίες συνέπειες για πολλά εκατομμύρια ανθρώπους».
Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας είναι μια συγκλονιστική αφήγηση αληθινών γεγονότων της παγκόσμιας ιστορίας, που διαβάζεται σαν ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα.
Αφετηρία και βασική πηγή της διήγησης το ημερολόγιο του Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ, ενός από τα πιο υψηλόβαθμα στελέχη του Γ’ Ράιχ. Στενός συνεργάτης και κορυφαίος σύμβουλος του Αδόλφου Χίτλερ, «φιλόσοφος» και κύριος ιδεολογικός καθοδηγητής του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος, ενορχηστρωτής της λεηλασίας των σπουδαιότερων έργων τέχνης από την ευρωπαϊκή ήπειρο, αλλά κυρίως εμπνευστής και πρωτεργάτης της «τελικής λύσης» του εβραϊκού ζητήματος, που οδήγησε στον θάνατο εκατομμύρια ανθρώπους κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Το ημερολόγιο ανακαλύφθηκε στο τέλος του πολέμου σε ένα βαυαρικό κάστρο, αλλά εξαφανίστηκε μυστηριωδώς μετά τη Δίκη της Νυρεμβέργης, όπου ο Ρόζενμπεργκ καταδικάστηκε και εκτελέστηκε για εγκλήματα πολέμου. Παρέμεινε κρυμμένο για σχεδόν τρία τέταρτα του αιώνα, μέχρι που, μετά από μια σχεδόν «κινηματογραφική» δεκαετή αναζήτηση, έφτασε πρόσφατα στα χέρια του πρώην ειδικού πράκτορα του FBI, Ρόμπερτ Ουίτμαν. Δηλητηριώδες, κυνικό και εξαιρετικά αποκαλυπτικό, το “Ημερολόγιο του Διαβόλου” φωτίζει μεγάλης σημασίας ιστορικά γεγονότα από το 1936 έως το 1944: την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, τις διεργασίες ενίσχυσης του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος, τη διάβρωση της γερμανικής κοινωνίας, τις εσωτερικές συναντήσεις του Χίτλερ με τους στενούς του συνεργάτες, τις εντάσεις στα ανώτατα κλιμάκια, την εισβολή στην ΕΣΣΔ, την κλοπή έργων τέχνης και βιβλίων από την Ευρώπη, το Ολοκαύτωμα.
Ένα εξαιρετικό ιστορικό αφήγημα, που μας βοηθά να κατανοήσουμε λίγο περισσότερο τα πώς και τα γιατί μιας από τις μεγαλύτερες θηριωδίες του 20ού αιώνα. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Περιεχόμενα
Πρόλογος: Η κρύπτη
ΑΠΟΛΕΣΘΕΝΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ: 1949-2013
1. Ο σταυροφόρος
2. «Χάθηκαν όλα»
3. «Κοιτάζοντας βαθιά μέσα στον νου μιας σκοτεινής ψυχής»
ΖΩΕΣ ΣΤΟ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ: 1918-1939
4. «Θετά παιδιά της μοίρας»
5. «Η πιο μισητή εφημερίδα στη χώρα!»
6. Η νύχτα πέφτει
7. «Το μονοπάτι του Ρόζενμπεργκ»
8. Το ημερολόγιο
9. «Έξυπνες κινήσεις και ευτυχείς συγκυρίες»
10. «Οι καιροί δεν έχουν ωριμάσει ακόμα για μένα»
11. Εξορία στην Τοσκάνη
12. «Κέρδισα την καρδιά του παλιού κόμματος»
13. Η απόδραση
ΕΝ ΚΑΙΡΩ ΠΟΛΕΜΟΥ: 1939-1946
14. «Το φορτίο όσων έμελλε να συμβούν»
15. Φτιάχνοντας μια νέα ζωή
16. Κλέφτες στο Παρίσι
17. «Ρόζενμπεργκ, ήρθε η μεγάλη σου στιγμή»
18. «Ειδικές αποστολές»
19. «Το δικό μας τραγικό ξεχωριστό πεπρωμένο»
20. Οι Ναζί της διπλανής πόρτας
21. Το υπουργείο του χάους
22. «Ένα ερείπιο»
23. «Πιστός σ’ αυτόν ως το τέλος»
Επίλογος
Ευχαριστίες
Σημειώσεις
Βιβλιογραφία
Παράρτημα Α: Χρονολογία του Γ’ Ράιχ
Παράρτημα Β: Οι Πρωταγωνιστές
Φασισμός – Ιστορία και ερμηνεία
Ο φασισμός άλλοτε ως αυταρχικό καθεστώς κι άλλοτε ως ιδιότυπο πολιτικό φαινόμενο, ως μορφή αντεπανάστασης ή ως έκτακτη και ιδιαίτερη μορφή καθεστώτος του καπιταλιστικού συστήματος απασχόλησε τους μελετητές σχεδόν από την πρώτη στιγμή της εμφάνισής του. Οι προσπάθειες αναζήτησης των συνθηκών και των αιτιών γέννησης του οριοθετούσαν και τις αναγνώσεις της φύσης του. Ήταν μια παρέκκλιση του εθνικισμού ο οποίος απέκτησε μια ξεχωριστή δυναμική μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο; Ήταν μια άλλη κατεύθυνση της απογοήτευσης της μεταπολεμικής ιταλικής κοινωνίας και των μεσοπολεμικών εντάσεων η οποία οδήγησε ένα ετερογενές κίνημα παλαιών πολεμιστών, εθνικιστών, επαναστατικών εργατών και πρωτοποριακών διανοούμενων στην αναζήτηση μιας άλλης πολιτικής λύσης στα αδιέξοδα του πολυκομματικού φιλελεύθερου κράτους; Ήταν μια ιδιαίτερη μορφή αυταρχικού κράτους και μια ιδιόμορφη προσωποπαγής δικτατορία ή ένα επαναστατικό φαινόμενο με στόχο τη δημιουργία ενός “νέου ανθρώπου” σε μια μεταταξική κοινωνία; Αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα επιχειρήθηκαν να απαντηθούν ιδιαίτερα μετά τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, όταν ο φασισμός, εξερχόταν ηττημένος πολιτικά, στρατιωτικά, ιδεολογικά, και ηθικά. […] Η συζήτηση που ξεκίνησε από τα μέσα της δεκαετίας του ’70, κορυφώθηκε κατά τη δεκαετία του ’80 και έμεινε γνωστή ως “ο πόλεμος του αναθεωρητισμού”, δεν άφησε την ιταλική ιστοριογραφία μακριά από την κριτική. Η διαμάχη σχετικά με τη φύση του φασισμού και την ιστοριογραφική ανάλυσή του ξεπέρασε το στενό κόσμο της ιταλικής πανεπιστημιακής κοινότητας και απασχόλησε για δεκαετίες τις σελίδες των εφημερίδων και των περιοδικών μαζικής κυκλοφορίας λαμβάνοντας πολιτικές διαστάσεις και επηρεάζοντας ακόμα και τη διαμόρφωση του κομματικού λόγου κατά τις δεκαετίες του ’80 και του ’90. Την εποχή αυτή της έντονης διαμάχης για τη φύση του φασισμού εμφανίζονται οι πρώτες εργασίες του Emilio Gentile. […] Το έργο του Emilio Gentile -άγνωστο ως σήμερα στην Ελλάδα- επανατοποθετεί το ζήτημα της κατανόησης του φασισμού στο επίκεντρο της ιστορικής, πολιτικής, κοινωνιολογικής και ανθρωπολογικής έρευνας. Η παρούσα ελληνική έκδοση έρχεται να ενισχύσει τις γνώσεις του Έλληνα αναγνώστη προσφέροντας νέους τρόπους ανάγνωσης ενός σύνθετου πολιτικού και κοινωνικού φαινομένου που επηρεάζει ως τις μέρες μας τόσο την πολιτική όσο και την κοινωνία κυρίως μέσω της αντίληψης που έχουμε για αυτόν, αλλά και λόγω του ότι αγγίζει ορισμένα στοιχεία της φύσης του ανθρώπου που είναι διαχρονικά. Στην εποχή της αυτοκρατορίας του ενός και μόνου συστήματος (καπιταλιστικού), της διεθνούς τρομοκρατίας, της ανόδου των φονταμενταλιστικών θρησκειών και των φανατισμών, νομίζουμε ότι μια πολύπλευρη ανάλυση του φασισμού όπως αυτή του Gentile είναι περισσότερο επίκαιρη από ποτέ.
Περιεχόμενα
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΥΠΗΡΞΕ Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ;
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
ΣΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΝΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ
Ι. Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ: ΕΝΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ
Οι απαρχές. Ο Μουσολίνι, Ο “φασισμός του δεκαεννιά”. Ένας μαξιμαλισμός των μεσαίων τάξεων: Ο σκουαδρισμός και η γέννηση του Φασιστικού Κόμματος. Το κόμμα-πολιτοφυλακή στην κατάκτηση της εξουσίας. Προς το ολοκληρωτικό Κράτος. Το φασιστικό καθεστώς. Οργάνωση, κινητοποίηση, διαμόρφωση. Η ολοκληρωτική επιτάχυνση. Στο δρόμο για την Αυτοκρατορία. Από την αποθέωση στην καταστροφή. Η κοινωνική δημοκρατία.
II. ΤΟ ΦΑΣΙΣΤΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ: ΑΝΤΙΚΡΟΥΟΜΕΝΕΣ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ
Το ζήτημα του φασισμού. Ερμηνείες του φασιστικού φαινόμενου. “Φασισμός” και “φασισμοί” στην ιστοριογραφία. Η ιταλική διαμάχη για τον ιταλικό φασισμό. Νέοι προσανατολισμοί στη σύγχρονη ιστοριογραφία.
III. Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ: ΕΝΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΤΙΚΟΣ ΟΡΙΣΜΟΣ
Το πρόβλημα του φασισμού στις αρχές του 21ου αιώνα. Ο αιώνας του φασισμού; Φασισμός και κομμουνισμός. Οι κίνδυνοι του “φασισμού γενικής χρήσης”. Όχι μόνο ιδεολογία. Που και πότε γεννήθηκε ο φασισμός; Ο φασισμός ως πείραμα ολοκληρωτισμού. Στοιχεία για έναν ορισμό του φασισμού.
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ
IV. ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ
Υπήρξε μια ιδεολογία του φασισμού; Ο φασιστικός νέος άνθρωπος. Η ιδεολογία του ολοκληρωτικού Κράτους. Φασιστικός ακτιβισμός και σχετικισμός. Η πολιτική ως θέαμα. Η τραγωδία του ακτιβιστικού πεσιμισμού.
V. ΗΤΑΝ Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ ΜΙΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ;
VI. Ο ΜΟΥΣΟΛΙΝΙ: ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΕΝΟΣ ΜΥΘΟΥ
Ο μύθος του “Ντούτσε” στη νεότερη κοινωνία. Ένα σύμπτωμα της κρίσης του φιλελεύθερου πολιτισμού. Ο σοσιαλιστικός μύθος του επαναστάτη αρχηγού. Το ραγισμένο σύμβολο. Οι διανοούμενοι της Voce και ο Νέος Άνθρωπος. Ο ήρωας της συμμετοχής στον πόλεμο. Ο φασισμός και το εργαστήριο παρασκευής της συναίνεσης. Ο μουσολινισμός των κοινών ανθρώπων. Ο δήμιος του λαού. Μουσολινισμός και φασισμός. Ο μυστικισμός του Ντούτσε. Ένας λόγος ύπαρξης. Αιχμάλωτος του μύθου. Από την απομόνωση στην καταστροφή.
VII. ΚΟΜΜΑ, ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ “ΝΤΟΥΤΣΕ” ΣΤΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ
Για μια νέα ανάλυση του φασιστικού καθεστώτος. Ο μύθος της οργάνωσης και η οργάνωση του μύθου. Απολυταρχικός φασισμός και ολοκληρωτικός φασισμός. Η φασιστοποίηση των μαζών. Ο μύθος του Ντούτσε. Ολοκληρωτικός καισαρισμός.
VIΙΙ. ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΣΤΟ ΦΑΣΙΣΤΙΚΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ
Η συμβίωση μεταξύ κόμματος και Κράτους. Ο Ντούτσε και το κόμμα. Νομάρχης και ομοσπονδιακός γραμματέας: μια δύσκολη συμβίωση. Η στρατηγική επέκτασης του Ε.Φ.Κ. στο καθεστώς και στο Κράτος. Ένας λαός με κομματικές ταυτότητες στο σχολείο του Μεγάλου Παιδαγωγού. Το φυτώριο των “αληθινών πιστών”. Η μανία της προσχώρησης και η έμμονη ιδέα του πεπρωμένου.
IX. Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ ΩΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Χ. Ο “ΝΕΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ” ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ: ΣΤΟΧΑΣΜΟΙ ΠΑΝΩ ΣΕ ΕΝΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΟ ΠΕΙΡΑΜΑ
ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
Ο φασιστικός μύθος του “Νέου Ανθρώπου” στην ιστοριογραφία. Ένα ανοιχτό ζήτημα. Ο “Νέος Ιταλός” και η αναγέννηση του έθνους. Οι αναγεννημένοι αναμορφωτές. Η αναμόρφωση των Ιταλών. Ο “πολίτης-στρατιώτης” του ολοκληρωτικού Κράτους. Ο οργανωμένος συλλογικός άνθρωπος. Ο πρωτεργάτης και το υλικό.
XI. Η ΝΕΟΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΣΜΟΥ
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΗΣΕΙΣ: ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΜΕΛΕΤΑΜΕ ΤΟ ΦΑΣΙΣΜΟ
ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΝΟΜΑΤΩΝ
Φως στο «σκοτεινό δωμάτιο»
Η παρούσα εργασία έχει σκοπό να ασκήσει εποικοδομητική κριτική στην εργασία του κ. Αλέξη Παπαχελά “ΕΝΑ ΣΚΟΤΕΙΝΟ ΔΩΜΑΤΙΟ 1967-1974. Ο Ιωαννίδης και η παγίδα της Κύπρου – Τα πετρέλαια στο Αιγαίο – Ο ρόλος των Αμερικανών” (εκδόσεις Μεταίχμιο, 2021). Δεν έρχεται απαραίτητα να επικρίνει, αλλά κυρίως να συμπληρώσει. Κεφάλαιο προς κεφάλαιο επισημαίνει τα σωστά και τα λάθη, διερευνά τις ελλείψεις, συμπληρώνει τις παραλείψεις, καταλήγει σε συμπεράσματα: Αποκαλύπτει άγνωστα ιστορικά γεγονότα τα όποια δεν αναφέρονται, όπως: η στάση Παπαδοπούλου στην κρίση της Ιορδανίας (Σεπτ. 1970), η ελληνοαμερικανική κρίση (Αυγ. 1971), η παραίτηση από την δωρεάν βοήθεια (Ίαν. 1973), οι ενδοκυπριακές συνομιλίες (1972-73), το άγνωστο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας (Οκτ. 1973), ο απόρρητος σχεδιασμός πολιτικοποιήσεως και εκλογών (Νοέμβρ. 1973), άγνωστες πτυχές του καθεστώτος Ιωαννίδη, οι κινήσεις επανόδου του Γ. Παπαδόπουλου κ.ά. [. . .]
Περιεχόμενα
Εισαγωγή
Μέρος Α: 13-12-1967 έως 24-11-1973
1968: Ο “ΓΚΩΛΛΙΚΟΣ” ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, ΟΙ Η.Π.Α. ΚΑΙ Ο ΑΝΔΡΕΑΣ
1969-1970: ΥΠΗΡΞΕ ΕΡΩΤΑΣ; ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ Η.Π.Α. ΚΑΙ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΑ
1970-1973: ΕΛΛΑΣ, Η.Π.Α. ΚΑΙ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
1973: ΕΝΑ ΚΡΙΣΙΜΟ ΕΤΟΣ ΓΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΚΥΠΡΟ
Μέρος Β: 25-11-1973 έως 17-8-1974
Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΙΩΑΝΝΙΔΗ, Η ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ Η.Π.Α. ΚΑΙ Ο ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ
ΤΟ “ΜΟΙΡΑΙΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ” ΚΑΤΑ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΚΑΙ Ο “ΑΤΤΙΛΑΣ” Ι
Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ ΚΑΙ Ο “ΑΤΤΙΛΑΣ” ΙΙ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: 21-4-1967: Ο ΑΙΦΝΙΔΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ Η.Π.Α.