Ο υπότιτλος του μνημειώδους έργου του Σπένγκλερ, “Μορφολογία της παγκόσμιας ιστορίας”, είναι η κεντρική ιδέα της “Παρακμής της Δύσης”, που ανάγεται στον Γκαίτε και τον Νίτσε. Παγκόσμια ιστορία είναι η ιστορία των φορέων της, των μεγάλων πολιτισμών, οι οποίοι θεωρούνται ως μεγάλοι οργανισμοί που γεννιούνται, ωριμάζουν, ακμάζουν και πεθαίνουν. Ανεξάρτητοι ο ένας από τον άλλον, διέπονται εντούτοις από μια κοινή χαρακτηριστική, αναγκαία, τρόπον τινά οργανική νομοτέλεια, που συνιστά το πεπρωμένο τους. Η ομοιότητα της όψιμης ρωμαϊκής εποχής με τη σημερινή, που είχε επισημανθεί από αρκετούς ιστορικούς και άλλους διανοητές, είναι μια ειδική περίπτωση αυτής της γενικής νομοτέλειας του ζωντανού γίγνεσθαι. Τέτοιοι μεγάλοι πολιτισμοί ή μεγαλοοργανισμοί της παγκόσμιας ιστορίας, που εξετάζονται μορφολογικά στις οργανικές φάσεις γένεσης, άνθησης και παρακμής τους, είναι ο αιγυπτιακός (στον οποίο υπάγεται και ο κρητομινωικός), ο βαβυλωνιακός, ο ινδικός, ο κινεζικός, ο αρχαίος ελληνορωμαϊκός, ο αραβικός (μέρος του οποίου είναι ο πρωτοχριστιανικός – βυζαντινός), ο δυτικός και ο μεξικάνικος πολιτισμός. Ο Σπένγκλερ αντιλαμβάνεται τα επιτεύγματα κάθε πολιτισμού ως “σύμβολα” του ψυχισμού του στην εκάστοτε φάση εξέλιξής του, ως υλοποιήσεις αυτού του ψυχισμού. Οι “φαουστικοί” άνθρωποι του δυτικού πολιτισμού σκαρώνουν πλοία και ανοίγονται σε άγνωστες θάλασσες ως Βίκινγκς, στήνουν γοτθικούς ναούς ως σύμβολα του απείρου, ανακαλύπτουν τη διάσταση του βάθους στην ελαιογρφία και την πολυφωνική μουσική, αναπτύσσουν τα δικά τους μαθηματικά. Όλα αυτά και πολλά άλλα πνευματικά, καλλιτεχνικά και υλικά επιτεύγματα υπερβαίνουν τον περιορισμένο χώρο της ευκλείδειας γεωμετρίας, έκφρασης του απολλώνειου ψυχισμού, τείνοντας προς το διάστημα. Ο ευκλείδειος άνθρωπος είναι περιορισμένος στο εδώ και τώρα, στην πόλη – κράτος, στο ευσύνοπτο σώμα, ενώ το “φαουστικό” ιδανικό είναι κοσμικό, άπειρο, τηλεοραματικό. Ο Σπένγκλερ, πολυΐστωρ και εντονότατα “φαουστικός” , δαμάζει τεράστιες μάζες πολιτιστικού υλικού αναζητώντας με τη “φυσιογνωμική” ματιά του ομοιότητες και αναλογίες ανάμεσα στις μορφολογικά συγγενείς φάσεις των οκτώ πολιτισμών που πραγματεύεται, οι οποίες αναδεικνύονται ως μορφολογικά “ταυτόχρονες”, καθώς όλα τα μεγάλα δημιουργήματα, όλες οι επιμέρους μορφές της θρησκείας, της τέχνης, της πολιτικής, της κοινωνίας, της οικονομίας, της επιστήμης γεννιούνται, ολοκληρώνουν την ανάπτυξή τους και σβήνουν “ταυτόχρονα”, ανεξάρτητα από τον ημερολογιακό χρόνο. Τέτοια “ταυτόχρονα” φαινόμενα είναι μεταξύ άλλων ο βουδισμός, ο στωικισμός και ο σοσιαλισμός, τρεις τρόποι ψυχικής παρακμής τριών διαφορετικών πολιτισμών. Αυτή η κυκλική – μορφολογική θεώρηση της ιστορίας έχει επικριθεί περισσότερο από κάθε άλλη πτυχή της “Παρακμής της Δύσης”, ενώ έχουν επιδοκιμασθεί αμέτρητες πραγματολογικές παρατηρήσεις και κρίσεις – ανακαλύψεις της φυσιογνωμικής – μορφολογικής φιλοσοφίας του και η ιστορία του 20ου αιώνα έχει υπερεπιβεβαιώσει τις κεντρικές προβλέψεις του. Το θεωρητικό πλαίσιο μπορεί να είναι απλώς η Ιθάκη που χαρίζει το μεγάλο ταξίδι της πλούσιας και συνεχώς τεταμένης ανάγνωσης. Έτσι και ο αναγνώστης δεν καλείται να πιστέψει, αλλά προπάντων να βιώσει με τη σειρά του αυτή την περιπέτεια διαμέσου των πολιτισμών, να σκεφθεί ο ίδιος και να κρίνει μέσα από τη δική του εμπειρία του κόσμου. (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)

Πρόλογος στην αναθεωρημένη έκδοση
Πρόλογος στην πρώτη έκδοση του 1ου τόμου
Εισαγωγή
Πίνακες
1. Το νόημα των αριθμών
2. Το πρόβλημα της παγκόσμιας ιστορίας
Ι. Φυσιογνωμική και συστηματική θεώρηση
ΙΙ. Η ιδέα του πεπρωμένου και η αρχή της αιτιότητας
3. Μακρόκοσμος
Ι. Η συμβολική του κοσμοειδώλου και το πρόβλημα του χώρου
ΙΙ. Απολλώνεια, φαουστική, μαγική ψυχή
4. Μουσική και γλυπτική
Ι. Οι εικαστικές τέχνες
ΙΙ. Γυμνό και προσωπογραφία
5. Η εικόνα της ψυχής και το συναίσθημα της ζωής
Ι. Για τη μορφή της ψυχής
ΙΙ. Βουδισμός, στωικισμός, σοσιαλισμός
6. Φαουστική και απολλώνεια γνώση της φύσης
Ευρετήριο κυρίων ονομάτων

Η κυκλική θεωρία του Σπέγκλερ δεν καταργεί μόνο το γνώριμο σχήμα περιοδολόγησης της παγκόσμιας ιστορίας: αρχαιότητα – μεσαίωνας – νεώτεροι χρόνοι δεν προτείνει απλώς μια διαφορετική ερμηνεία της Αναγέννησης, αφού τίποτε από όσα έχουν παρακμάσει δεν μπορεί να αναγεννηθεί δεν παραμερίζει μόνο την ευρωκεντρική ερμηνεία της παγκόσμιας ιστορίας, που συμπιέζει όλον τον υπόλοιπο κόσμο στα εννοιολογικά κλισέ της. Ίσως το πιο προκλητικό χαρακτηριστικό της, το οποίο εξόργισε τόσο τους φιλελεύθερους όσο και την Αριστερά, όπως ασφαλώς και τους συντηρητικούς που πιστεύουν ότι μπορούν να συντηρούν εσαεί τις “αξίες” τους, είναι η κυκλική-οργανική θνησιγένεια όλων των μορφών του πολιτισμού, η άρνηση του προοδευτισμού, της πίστης στη συνεχή – ευθύγραμμη, τεθλασμένη ή κυματοειδή – πρόοδο. Ο παραλίγο γεωμετρικός προοδευτισμός της Αριστεράς δεν είναι ένας σεισμόπληκτος που κατά το μεγαλύτερο μέρος κατέρρευσε με τη διόλου παταγώδη αυτοανατροπή του υπαρκτού σοσιαλισμού. Οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι καθώς επίσης και η αναφανδόν αντιπροοδευτική δομή των κομμουνιστικών καθεστώτων έδειξαν με τον πιο οδυνηρό τρόπο ότι η αριστερή πρόοδος σχεδόν ταυτίζεται με την τεχνική πρόοδο, την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και – κατά προέκταση, αν και ανομολόγητα και αθέλητα – με τη δυναμική της αγοράς, που διαιωνίζει τον κοινωνικό δαρβινισμό. Είναι η πρόοδος στην κυριαρχία πάνω στη φύση, όχι μόνο την εξωτερική, που διαμαρτύρεται μέσω φυσικών καταστροφών και με τη φωνή των “οικολόγων” , αλλά και την εσωτερική φύση, την ανθρώπινη ψυχή, η οποία χαζεύει ανήμπορη – όπως οι φελλαχολαοί, θα έλεγε ίσως ο Σπέγκλερ – τα νεορρωμαϊκά θεάματα, στα οποία ανήκουν και οι απανωτοί πόλεμοι από τη στρατόσφαιρα. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που ο Σπένγκλερ διαβάζεται πάλι περισσότερο υπό τη σκιά της παγκοσμιοποιημένης ηττοπάθειας. Το σκάνδαλο για τους ιστοριογράφους, που με εξαίρεση τον Άρνολντ Τόυνμπη δεν τον ακολούθησαν, είναι το αβάσταχτο βάρος των επιβεβαιώσεων που δυστυχώς επιφύλαξαν τα ογδόντα χρόνια από τη συνολική έκδοση της “Παρακμής της Δύσης” στις προγνώσεις του Σπένγκλερ. Οι απειράριθμοι αναγνώστες που απολαμβάνουν τη δυνατή, νιτσεϊκή του γλώσσα και παρακολουθούν τη “ματιά του κυνηγού” με την οποία παίρνει σβάρνα πολιτισμούς, τέχνες, μεγαλουπόλεις, λαούς, αυτοκρατορίες, τρόποι ζωής έρχονται και παρέρχονται, ανθούν και παρακμάζουν. Οι “αλήθειες” του Σπένγκλερ που μας προκαλούν πόνο – ο καθένας θα αναγκασθεί να καταπιεί τέτοιες “πικρές αλήθειες” – δεν αναιρούνται με επιχειρήματα. Η λαχτάρα και η ελπίδα ότι μπορεί να σπάσει η μοιραία κυκλική πορεία της ως τώρα ιστορίας, αφού ακόμη και η γραμμική δεν είναι ανοδική, ο ισχυρισμός ότι μπορεί να επιτευχθεί στο μέλλον κάτι που ως τώρα δεν αποδεικνύεται με επιστημονικά επιχειρήματα, αλλά με ιστορικές πράξεις των συνειδητών και υπεύθυνων υποκειμένων, μιας και δεν αποτολμά κανείς αυτή τη στιγμή τη λέξη επανάσταση. Μόνο τότε θα διαψευσθεί πραγματικά η θεωρία του Σπέγκλερ. Μπροστά σε μια τέτοια ανθρωπιά θα ωχριά ακόμη και η γλαφυρή οξυδέρκειά του. (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)
Περιεχόμενα
1. Προέλευση και γεωγραφική περιοχή
2. Πόλεις και λαοί
3. Προβλήματα του αραβικού πολιτισμού
4. Το κράτος
5. Ο μορφολογικός κόσμος της οικονομικής ζωής
Ευρετήριο κυρίων ονομάτων