Περί πολιτικής, περί αλήθειας, περί τεχνικής
Ο Πλάτων για την αλήθεια
Ο πρυτανικός λόγος 27-5-1933
Το θεμελιώδες ερώτημα της φιλοσοφίας
Το ερώτημα για την τεχνική
Από το εννοιολόγιο της σκέψης
Η φιλοσοφία του για τον Πολιτικό δεν αρχίζει και δεν τελειώνει στον πρυτανικό του Λόγο του 1933 ή σε άλλα κείμενά του, δοξαστικά ή μη για τον Φύρερ. Πολύ περισσότερο δεν εξαντλείται σε απολογητικές εξηγήσεις, εκ των υστέρων, του ίδιου του φιλοσόφου ότι μέχρι την ανάληψη της πρυτανείας του δεν ανήκε σε κανένα κόμμα και ποτέ δεν είχε προσωπικές ή υπηρεσιακές σχέσεις με το ναζιστικό κόμμα και με την κυβέρνηση. Γενικώς ειπείν, η σύντομη “πολιτική του δράση” -ανεξάρτητα από την έκβασή της ή από τη συνολική έκβαση του ναζιστικού εγχειρήματος ως τέτοιου, με το οποίο συνδέθηκε αυτή η δράση- αποτελεί ένα γνήσιο προϊόν μιας φιλοσοφικής σκέψης, της οποίας η πρώτη φάση ανάπτυξης έχει ως κύριο συστατικό της στοιχείο το κείμενό του “Είναι και χρόνος” και η δεύτερη φέρει το “πνευματικό άρωμα” της Στροφής. Σε κάθε περίπτωση βέβαια, αυτή η φιλοσοφία, ακόμη και στις πιο ακραίες της πολιτικές στιγμές, θεμελιώθηκε σε ένα τόσο βαθύ και σύμμετρο προς τις πνευματικές ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου υπόβαθρο, ώστε κατόρθωσε να μην εκφυλιστεί σε έναν ιλαροτραγικό λίβελλο της πολιτικής ούτε να αποτελέσει μια ιδεολογική παραμυθία ενός ανεπανόρθωτα ερημωμένου κόσμου.
Περί της τέχνης του πολέμου Ι-ΙΙΙ
Αν και η επιρροή του ως στρατιωτικού θεωρητικού συνήθως θεωρείται μικρότερη από εκείνη του πολιτικού φιλοσόφου, ο ίδιος θεωρούσε το «Περί της Τέχνης του Πολέμου» ως το πιο σημαντικό του έργο, αφού αφορούσε αποκλειστικά στον πόλεμο, ο οποίος ήταν γι’ αυτόν η σημαντικότερη πλευρά της διπλωματίας.
Ο Βολταίρος είχε πει: «Ο Μακιαβέλι δίδαξε στην Ευρώπη την τέχνη του πολέμου. Μέχρι τότε τον διεξήγαγαν χωρίς να τον γνωρίζουν».
Περί του πολέμου
Ο πόλεμος είναι μια πράξη βίας, προορισμένη στο να καταναγκάσει τον αντίπαλο να εκτελέσει τη θέλησή μας, είναι μια απλή συνέχιση της πολιτικής μ’ άλλα μέσα. Ο πρωτόπειρος δεν θα διασχίσει τις διάφορες ζώνες πυκνότητας του κινδύνου, χωρίς ν’ αντιληφθεί πως το φως της λογικής κινείται εδώ σ’ ένα άλλο περιβάλλον κι αντανακλάται διαφορετικά απ’ ότι όταν η δραστηριότητά του είναι θεωρητικής υφής. Θα πρέπει, πράγματι, να είναι κανείς πολύ εξαιρετικός άνδρας, για να μη χάσει σ’ αυτή την πρώτη επαφή την ικανότητα του για στιγμιαία απόφαση. Η γνώση πρέπει ν’ αφομοιώνεται τόσο τέλεια από το πνεύμα, που να παύει σχεδόν να είναι κάτι αντικειμενικό. (…) Αυτή η τέλεια αφομοίωση με το πνεύμα και με τη ζωή (του δρώντος προσώπου) μεταμορφώνει τη γνώση σε μια γνήσια δύναμη… Ο πόλεμος δεν ανήκει στο πεδίο των τεχνών και των επιστημών, αλλά σε κείνο της κοινωνικής ύπαρξης. Είναι μια σύγκρουση μεγάλων συμφερόντων ρυθμισμένη με το αίμα, κι είναι μόνο σ’ αυτό που διαφέρει από τις άλλες συγκρούσεις. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Περιεχόμενα
Ζυλιέν Φρεντ: Ο πόλεμος κατά τον KLAUSEWITZ
ΤΡΕΙΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ KLAUSEWITZ ΓΙΑ ΤΟ «ΠΕΡΙ ΠΟΛΕΜΟΥ»
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ
ΒΙΒΛΙΟ Ι – Η ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
ΒΙΒΛΙΟ ΙΙ – Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
ΒΙΒΛΙΟ ΙΙΙ – ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΕΝ ΓΕΝΕΙ
ΒΙΒΛΙΟ IV – Η ΣΥΜΠΛΟΚΗ
ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ
ΒΙΒΛΙΟ V – Η ΑΜΥΝΑ
ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ
ΒΙΒΛΙΟ VI – Η ΕΠΙΘΕΣΗ
ΒΙΒΛΙΟ VII – ΤΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ
Πλάτωνος Πολιτεία Μια λακωνική προσέγγιση σε μια λακωνική αντίληψη περί πολιτείας
Αν βιώνετε την κρίση, μη διερωτάσθε για το ποιος φταίει. Γιατί η κρίση είναι πρωτίστως πνευματική, ψυχική και πολιτισμική. Κι αυτό γιατί όλοι εμείς, σαν άλλοι Ποσειδωνιάται, «την γλώσσα την ελληνική ξεχάσαμε τόσους αιώνας ανακατευμένοι με Τυρρηνούς, και με Λατίνους, κι άλλους ξένους». Κι αποκοπήκαμε από την ελληνικότητά μας, αυτή που εξέπεμψαν κατά τον χρυσό αιώνα της ιστορίας μας οι αυθεντίες του ανθρώπινου πνεύματος, μιλώντας τη γλώσσα μας, σμιλεύοντας την ιδιοπροσωπία μας και ανυψώνοντας την ψυχή μας στον κόσμο των Ιδεών, μακράν των εφήμερων και φθαρτών επιδιώξεων της καθημερινότητας των μυωπικών οριζόντων.
Καλούμαστε σήμερα να ξαναβρούμε την προγονική κληρονομιά μας και να σηκώσουμε το βάρος της. Γιατί δεν αρκεί ότι γεννηθήκαμε Έλληνες, πρέπει να φτάσουμε στο ύψος που αρμόζει στους Έλληνες. Η πλατωνική «Πολιτεία», το περί αρετής και δικαιοσύνης κορυφαίο έργο τού κατ’ εξοχήν οικουμενικού φιλοσόφου, μας δείχνει τον δρόμο της αναζήτησης ενός καλύτερου σήμερα. Αρκεί να τη γνωρίσουμε και να την κατανοήσουμε. Αυτό επιδιώκουμε με το παρόν έργο.
Το έργο που κρατάτε στα χέρια σας κρυσταλλοποιεί και επιμερίζει την ουσία, τα νοήματα, τις επιδιώξεις και τις μεταφυσικές θεωρήσεις της πλατωνικής «Πολιτείας», με λόγο και τρόπο λιτό, λακωνικό, σύγχρονο, πλαισιωμένο συνάμα με παρενθετικές προτάσεις-κλειδιά στο πρωτότυπο κείμενο, με στόχο να αποτελέσει ταυτόχρονα και μέσο και σκοπό, μέσο δηλαδή για να επιτύχουμε τον σκοπό μας, να επανακτήσουμε την ταυτότητά μας, τον ενάρετο τρόπο ζωής, ατομικά και συλλογικά, ως πρόσωπα και ως κοινωνία.
Η πλατωνική «Πολιτεία» είναι το ιερό ευαγγέλιο των Ελλήνων και κανείς μας δεν δικαιούται να μην το γνωρίζει, αν θέλει να αισθάνεται «τω όντι Έλληνας».
Πολιτική ψυχολογία
Η Πολιτική Ψυχολογία του Gustave Le Bon εκδόθηκε το 1910 στη Γαλλία. Πρόκειται για τη δεύτερη, μετά την Ψυχολογία των μαζών, στοχαστική καινοτομία του πληθωρικού Γάλλου συγγραφέα. Ο ίδιος, που «ανακάλυψε» τις μάζες, έγραψε και το πρώτο βιβλίο με θεματικό άξονα την ψυχολογία των πολιτικών, και εγκαινιάζει, έτσι, το σχετικό κλάδο της επιστήμης της Κοινωνικής Ψυχολογίας, δίνοντας, ταυτόχρονα, ένα ουμανιστικό πρότυπο διαχείρισης της πολιτικής ζωής. Στην ιδιαίτερη οπτική του Le Bon, η υψηλότερη πράξη ουμανισμού βρίσκεται στην προώθηση της ατομικής ύπαρξης στο έσχατο όριο των δυνατοτήτων της, στα πλαίσια μιας υγιώς οροθετημένης ανάπτυξης, με γνώμονα τη μέριμνα για τον άνθρωπο καθεαυτόν και ως μονάδα δημιουργίας. Αυτό επιχειρεί να υποβάλλει με την εμμονή του στην ισχυροποίηση της θέλησης΄ καθήκον που εναποθέτει στην ευθύνη της εκπαίδευσης. Το στοχαστικό του όραμα αγκαλιάζει αδιάκριτα άτομα και λαούς. Το δείγμα του της γραφής, με τους τονισμούς και ενίοτε τις υπερβολές του, ρεαλιστικό αλλά σπάνια κυνικό, εξέθεσε στην εποχή του και αποκαλύπτει σήμερα τα νόθα τέκνα του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού΄ την υποκρισία των λόγων των πολιτικών και την αφλογιστία της πράξης των πολιτών του δυτικού κόσμου των δύο τελευταίων αιώνων.
Σημειώματα στο περιθώριο – Ο ποιητής μιλά για τη ζωή και την τέχνη
Από τη σημερινή σκοπιά, στα “Σημειώματα στο περιθώριο” μοντέρνες δεν είναι μόνο οι απόψεις του Παλαμά, αλλά και η φόρμα με την οποία μας παραδίδονται. Ο προγραμματικά διακοπτόμενος και αποσπασματικός χαρακτήρας των σημειωμάτων, η συνεχής διαπλοκή βίου και έργου, οι εναλλαγές τόνου και η συσσώρευση ετερόκλητου υλικού αποτελούν στοιχεία που καθιστούν τα παλαμικά marginalia ιδιαίτερα ελκυστικά για τον σύγχρονο αναγνώστη. Αν ποιητικά είναι ο χαμηλόφωνος Παλαμάς των σύντομων λυρικών ποιημάτων εκείνος που φαίνεται να κερδίζει τις τελευταίες δεκαετίες το αναγνωστικό ενδιαφέρον, τότε κατ’ αναλογίαν και κριτικά μπορούμε να στραφούμε στον Παλαμά της συνεπτυγμένης ποιητικής, την οποία συνθέτουν τα σημειώματα αυτά, αρθρωμένης σπονδυλωτά σε παραδειγματικά τεμνόμενες παραγράφους. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Περιεχόμενα
Πρόλογος
Εισαγωγή
Κωστή Παλαμά – Σημειώματα στο περιθώριο
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Αθησαύριστα σημειώματα από το περιοδικό
Ο Νουμάς
Αθησαύριστα σημειώματα από το περιοδικό
Οι Νέοι
Σημειώσεις
Ευρετήριο ονομάτων
Σίλλερ-Γκαίτε Αλληλογραφία
Η Αλληλογραφία των Σίλλερ-Γκαίτε είναι ένα από τα βιβλία εκείνα που δεν θα μπορούσα με κανέναν τρόπο να στερηθώ, αν ήταν να διαλέξω μερικά μόνο βιβλία από όλα όσα υπάρχουν.(Hugo vo Hofmasthal)
Στοχασμοί για την επανάσταση στη Γαλλία
Το Στοχασμοί για την Επανάσταση στη Γαλλία κατέχει δεσπόζουσα θέση στην ιστορία της πολιτικής φιλοσοφίας. Το έργο αποτελεί την πιο φημισμένη υπεράσπιση του Παλαιού Καθεστώτος, της αριστοκρατίας και του Χριστιανισμού, το μανιφέστο του συντηρητισμού και της αντεπανάστασης. Έργο σημαντικό από το οποίο πήγασαν όλες οι μεγάλες κριτικές της φιλοσοφίας του 18ου αιώνα: από τον φιλελεύθερο αγγλικό συντηρητισμό μέχρι τον γερμανικό ρομαντισμό και τη γαλλική αντεπαναστατική παραδοσιοκρατία. Ο Έντμουντ Μπερκ είναι ένας εξαιρετικά σύνθετος στοχαστής και η μελέτη του έργου του αποκαλύπτει πτυχές εξαιρετικά γόνιμες και επίκαιρες.
Στοχασμοί, πάνω σε ένα ξεχασμένο κείμενο του Μάρτιν Χάιντεγκερ
Γιατί, όπως και με τη βασιλική δρυ, καθώς ξεδιπλώνεται η ζωή μας, χρειάζεται χρόνος, αντοχή και αργός ρυθμός για να πετύχουμε, μια και στόχος και πρόκληση είναι πάντα τα ουράνια και τελικός προορισμός μας το εκεί ψηλά, απ’ όπου κρατά η γενιά μας, πατώντας όμως στέρεα και απλώνοντας ταυτόχρονα πλατιά και βαθιά τις ρίζες μας στη μάνα γη («Γης παις ειμί και ουρανού αστερόεντος, αυτάρ εμοί γένος ουράνιον», Ορφικά).
Συνομιλίες με τον Γκαίτε Τόμος Α’
Ένας αυτοδίδακτος, ένας άνθρωπος ταπεινής καταγωγής, που βρέθηκε στην Αυλή της Βαϊμάρης ως βοηθός και φίλος του μεγαλύτερου Γερμανού ποιητή, του Γκαίτε – αυτός είναι ο Γιόχανν Πέτερ Έκερμανν (1792-1854). O Έκερμανν έμεινε στην Ιστορία γιατί συνέγραψε «το καλύτερο γερμανικό βιβλίο» σύμφωνα με τον Νίτσε, τις Συνομιλίες με τον Γκαίτε – ένα βιβλίο το οποίο συνεχίζει να προκαλεί, όπως και ο συγγραφέας του, το ενδιαφέρον τόσο του αναγνωστικού κοινού όσο και των ειδικών.
Πάνω από χίλιες φορές συνάντησε ο Έκερμανν τον Γκαίτε, κρατώντας σημειώσεις των συζητήσεων που είχε μαζί του. Οι συνομιλίες αυτές δεν αφορούν αποκλειστικά τον Γκαίτε ή το έργο του, αλλά περιλαμβάνουν μια εξαιρετική ποικιλία θεμάτων: λογοτεχνία φυσικά, αλλά και αρχιτεκτονική, ζωγραφική, μουσική, θέατρο και πολλά άλλα. Ο Γκαίτε μιλούσε αναλυτικά για τα έργα του και για τα έργα άλλων, για τη ζωή του, τα ταξίδια του, τους φίλους του, αλλά και για επιστημονικά και φιλοσοφικά ερωτήματα που τον απασχολούσαν, όπως και για ζητήματα αισθητικής και τέχνης.
Ο Έκερμανν παρακολουθεί και καταγράφει τη διαδικασία με την οποία αναπτύσσεται και εξελίσσεται η δημιουργικότητα του ποιητή, δηλαδή διαβάζοντας και ερμηνεύοντας κείμενα άλλων, αρχαίων, νεότερων και σύγχρονων, στοχαζόμενος και αναλύοντας διαρκώς παλαιότερά του κείμενα, κάνοντας σκέψεις και δοκιμάζοντας ιδέες, μεθόδους, τεχνικές, πειραματιζόμενος με τις πιθανές εκδοχές των υπό δημιουργία κειμένων του.
Οι Συνομιλίες, επομένως, αποτελούν ένα είδος επίσκεψης στο «εργαστήριο» ενός ποιητή και μας επιτρέπουν να παρατηρήσουμε ένα δημιουργό επί τω έργω, είναι μια –με σημερινούς όρους– «εκ βαθέων συνέντευξη» με έναν μεγάλο συγγραφέα, μια συνέντευξη που περιστρέφεται γύρω από τον τρόπο με τον οποίο αυτός εργάζεται για να γράψει όσα γράφει…